Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która ma na celu ochronę interesów najbliższych członków rodziny zmarłego, gdy zostaną oni pominięci w testamencie. Jest to rozwiązanie mające zapewnić minimalne zabezpieczenie dla określonych osób. W poniższym artykule omówimy, komu przysługuje zachowek oraz jak go prawidłowo wyliczyć.
Komu przysługuje zachowek?
Zachowek przysługuje najbliższym członkom rodziny zmarłego, którzy zgodnie z przepisami prawa spadkowego byliby powołani do spadku, gdyby testament nie istniał. W pierwszej kolejności są to zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki) oraz małżonek. W przypadku braku zstępnych, uprawnieni do zachowku mogą być rodzice spadkodawcy.
Co istotne, osoby, które zostały całkowicie pominięte w testamencie, mogą ubiegać się o zachowek, nawet jeśli nie otrzymały żadnej części spadku. Jednakże są pewne sytuacje, w których prawo do zachowku może zostać wyłączone, na przykład w przypadku wydziedziczenia lub uznania osoby za niegodną dziedziczenia.
Wysokość zachowku - jak go wyliczyć?
Wysokość zachowku jest ściśle określona przez przepisy prawa. Zasadniczo zachowek wynosi połowę wartości udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu, gdyby dziedziczył on na podstawie ustawy. W przypadku osób, które są trwale niezdolne do pracy lub małoletnich zstępnych, wysokość zachowku wynosi dwie trzecie wartości tego udziału.
Przykładowo, jeśli zmarły pozostawił dwoje dzieci i małżonka, a jedno z dzieci zostało pominięte w testamencie, to dziecko to może żądać zachowku wynoszącego połowę wartości udziału, który przysługiwałby mu według dziedziczenia ustawowego. Wartość ta jest obliczana na podstawie całkowitej wartości spadku, uwzględniając aktywa i pasywa, czyli długi pozostawione przez zmarłego.
Kiedy nie przysługuje zachowek?
Istnieją sytuacje, w których prawo do zachowku nie przysługuje. Wśród nich najczęściej wymienia się wydziedziczenie dokonane przez spadkodawcę w testamencie, które musi jednak spełniać określone warunki, takie jak wskazanie konkretnych powodów wydziedziczenia, na przykład uporczywego postępowania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy. Ponadto osoba uznana za niegodną dziedziczenia również nie ma prawa do zachowku. Może to być wynikiem popełnienia poważnego przestępstwa przeciwko spadkodawcy lub zniszczenia testamentu.
Jak dochodzić zachowku?
Aby dochodzić zachowku, osoba uprawniona musi zgłosić roszczenie wobec spadkobiercy testamentowego. Najlepiej jest to zrobić w formie pisemnej, przedstawiając dokładne wyliczenie należnej kwoty. Roszczenie o zachowek przedawnia się po upływie pięciu lat od momentu otwarcia testamentu. Warto również podkreślić, że w przypadku braku porozumienia między stronami, uprawniony może wystąpić na drogę sądową, składając pozew o zapłatę zachowku.
Artykuł powstał przy współpracy z https://www.prawnik-katowice.pl/sprawy-spadkowe/.
