Badanie zjawiska sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim zostało przeprowadzone na terenie Piekar Śląskich w 36 punktach sprzedaży alkoholu (supermarketach, sklepach spożywczych, lokalach gastronomicznych, stacjach paliw) w okresie od 23 do 25 listopada 2022 r. Wykonano je metodą tzw. „tajemniczego klienta”. Wyniki tych badań nie są optymistyczne.
Badanie typu „tajemniczy klient” jest techniką obserwacji niejawnej, w trakcie której wykonawca wciela się w rolę potencjalnego klienta – w tym wypadku młodego audytora. Sposób ten pozwala na ocenę punktów sprzedażowych pod kątem dostępności alkoholu dla osób nieletnich. Napoje alkoholowe są jedną z najbardziej powszechnych substancji psychoaktywnych wśród młodzieży w Polsce. Próby picia alkoholu ma za sobą ponad 90% młodzieży szkolnej, zaś większość nastolatków ocenia dostępność alkoholu jako łatwą i przyznaje się do próby zakupu alkoholu. Odmową sprzedaży napojów wyskokowych, ze względu na młody wiek, kończy się zaledwie ok. 10% zakupów.
W naszym mieście dwuosobowy zespół, w okresie od 23 do 25 listopada 2022 r., odwiedzał punkty sprzedaży alkoholu, próbując dokonać kontrolowanego zakupu alkoholu przez osobę wyglądającą na małoletnią – choć faktycznie „tajemniczy klient” miał już ukończone 18 lat, dlatego, jako pełnoletni, nie łamał prawa, jednak jego wygląd i zachowanie budziły uzasadnione wątpliwości, jeżeli chodzi o wiek. Celem audytu nie był faktyczny zakup alkoholu, lecz sprawdzenie, czy sprzedawca sprzeda alkohol, mimo podejrzenia, że kupujący jest osobą nieletnią.
W 28 badanych punktach sprzedano alkohol osobie (“tajemniczemu klientowi”) wyglądającej na małoletnią. W trzech badanych punktach sprzedaży drugi audytor, który wyglądał na osobę pełnoletnią, zwracając uwagę sprzedawczyniom, że chcą sprzedać alkohol nieletniemu, został całkowicie zlekceważony. “Młody audytor” musiał sam zrezygnować z zakupu alkoholu. W pozostałych 25 przypadkach sprzedawca odstąpił od sprzedaży alkoholu osobie wyglądającej na nieletnią dopiero po “interwencji” dorosłego audytora, który zwrócił mu uwagę, że postępuje niezgodnie z prawem.
W punktach, w których przeprowadzono badanie, i w których zarazem chciano sprzedać alkohol, sprzedawcami były zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Większość jednak stanowiły kobiety – było ich dwadzieścia pięć, a sprzedawców płci męskiej – trzech.
Spośród badanych punktów 8 sprzedawców zachowało się właściwie, od razu poprosiło „małoletniego” o okazanie dowodu osobistego, po czym, gdy osoba dokonująca zakupu go nie okazała, alkohol nie został sprzedany. We wszystkich tych sklepach sprzedającymi były kobiety. W podziękowaniu za właściwą postawę i przestrzeganie zasad niesprzedawania alkoholu osobom małoletnim, poniżej 18-go roku życia, publikujemy listę wzorowych punktów handlowych z terenu naszego miasta:
- Supermarket “BIEDRONKA” ul. Bytomska 54,
- Supermarket “BIEDRONKA” ul. Bytomska 69,
- Supermarket “LIDL” ul. Marii Skłodkowskiej-Curie 63A,
- Supermarket “POLOmarket” ul. Wyszyńskiego 15,
- Sklep spożywczy “ŻABKA” ul. Tarnogórska 46A,
- Sklep spożywczy “ŻABKA” ul. Bytomska 76,
- Sklep ogólnospożywczy ul. Długosza 80,
- UNDERGROUND pub&pizza ul. Łąkowa 2.
Polskie prawo zabrania sprzedaży alkoholu osobom nieletnim, jak również osobom, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości. W przypadku wątpliwości co do pełnoletności nabywcy, sprzedający lub podający alkohol uprawniony jest do żądania okazania dokumentu stwierdzającego wiek. Każdy właściciel, kierownik oraz ekspedientka w placówce handlowej, w której sprzedawany jest alkohol, musi postępować zgodnie z prawem i być szczególnie wyczulonym na klientów dokonujących zakupu tego typu towaru. Przepisy prawa przewidują kary za ich łamanie: od grzywny aż do zakazu prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży lub podawaniu napojów alkoholowych.
Celem realizowanego badania było zwrócenie uwagi sprzedawców i świadków sprzedaży w sklepach na to, że dorosły wygląd nie oznacza pełnoletności upoważniającej do zakupu napojów alkoholowych. Realizatorem zadania publicznego pn. „Rozpowszechnianie zjawiska nieodpowiedzialnej sprzedaży alkoholu niepełnoletniej młodzieży w Piekarach Śląskich – diagnoza problemu oraz działania edukacyjno-interwencyjne służące jego ograniczeniu” było Ogólnopolskie Stowarzyszenie „RoPSAN – Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim”. Zadanie jest zgodne z założeniami Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii Miasta Piekary Śląskie na lata 2022-2023.
